Een schietpartij, iemand die voor de trein is gesprongen, een lichaam in het water – allemaal zaken waarin tactisch rechercheurs onderzoek moeten doen. Ze leren in de praktijk hoe ze dat moeten aanpakken. Maar zijn er andere manieren waarop ze ervaring kunnen opdoen in zulke heftige situaties? Met subsidie van SAOP start in Amsterdam een pilot training plaats delict (PD) met Virtual Reality (VR).

‘Een leidinggevende van Amsterdam-Oost kwam met het idee voor een VR-training PD’, zegt Corine Laman, Operationeel Specialist A en innovatiefunctionaris District Recherche Amsterdam-Oost. ‘Ze zag steeds weer nieuwe collega’s die in opleiding zijn en begeleiding nodig hebben bij PD-werkzaamheden. Ook merkte ze dat zowel onervaren als meer ervaren collega’s nog weleens worstelen met de aanpak. Bij de recherche zijn geen oefenmogelijkheden; je leert in de praktijk, waar een fout ernstige gevolgen kan hebben. Bovendien ben je dan afhankelijk van welke situaties zich aandienen. Het kan lang duren voor je een schietpartij meemaakt of een treinspringer. Hoe krijg je dan ervaring in de handelingen die je moet doen?’

Scenario’s
Tactisch rechercheurs moeten juridische kennis hebben en informatie over bevoegdheden en protocollen, maar ook moeten ze prioriteiten stellen in complexe en stressvolle situaties. Bij een schietincident moeten ze sporen veiligstellen, in de gaten houden of getuigen niet weglopen, camerabeelden opvragen, ervoor zorgen dat het slachtoffer naar het ziekenhuis wordt vervoerd, enzovoort.

Laman: ‘Het is belangrijk dat je weet waarnaar je moet kijken bij een PD. Je moet aanknopingspunten herkennen en op zo’n manier handelen dat alle opsporingskansen kunnen worden benut. Dat oefenen rechercheurs in de VR-training. Voor de pilot werken we één of twee scenario’s helemaal uit die zowel startende als meer ervaren rechercheurs kunnen doorlopen. Dat oefenen doen ze zelfstandig. Het idee is: je zet die VR-bril op en je kiest een scenario dat je wilt oefenen, bijvoorbeeld een lichaam in het water of een schietpartij. In de training moet je op verschillende momenten een beslissing nemen en elke beslissing heeft gevolgen voor het verdere verloop van het scenario. Alle keuzes en beslissingen worden bijgehouden. Naderhand kijken de getrainde politiemedewerker en de praktijkbegeleider de beelden samen terug en bespreken ze de beslissingen. Zo leren de getrainde medewerkers ervan.’

Vaardigheden
Teamchefs van verschillende afdelingen van tactische, forensische en digitale opsporing zien de meerwaarde van zo’n training. Dat hadden Laman en haar collega’s van tevoren bij ze nagevraagd. Voor de ontwikkeling van de training wordt negen maanden uitgetrokken. Een belangrijke stap is vooronderzoek naar de behoefte aan training. Wat willen de tactisch rechercheurs graag trainen? Wat zien leidinggevenden aan herhaalde fouten die door training voorkomen kunnen worden? Ook wordt gekeken naar de landelijke professionele standaard waarin staat welke vaardigheden verwacht worden van tactisch rechercheurs. Zo ontstaat een breed beeld over de leerbehoeften en benodigde PD-vaardigheden van rechercheurs.

Aan de hand van het vooronderzoek wordt bepaald wat door middel van een VR-training kan worden geoefend. Dan worden de scenario’s uitgewerkt. ‘Dat doen we het liefst op twee manieren. De ene manier is met echte filmopnamen, dus een 360 graden-opname van een PD waarin echte mensen voorkomen om het zo realistisch mogelijk te maken. Deze optie verdient nog wel nader onderzoek, want als de trainee de film als heel echt ervaart, ligt het risico van PTSS op de loer – net als bij dezelfde gebeurtenis in de realiteit. De andere manier is gemodelleerd, met een omgeving die meer doet denken aan een computerspel. We willen in de pilot ook onderzoeken welke manier beter werkt.’

Pilot van een half jaar
Het project VR-training PD startte op 1 september 2020. Na de ontwikkeling van de training volgt de eigenlijke pilot in Amsterdam-Oost en Amsterdam-West; die duurt een half jaar. Op grond van de evaluatie wordt besloten of en hoe voortzetting wenselijk is.